Şakrak Mesnevisi

Şakrak Mesnevisi, Sultan Fakruh'un 1240-1253 yılları arasında kaleme aldığı, 11 farklı ciltten oluşan eseridir. Eser, dönemin Selçuklu ve Ön Osmanlı (pre-Ottoman) hayatına ışık tutmakta olup, Türk Edebiyatı'nda ki en önemli siyasetnamelerden birisi sayılmaktadır.

Ne yazık ki, günümüzde 11 cildin sadece 3 tanesi mevcuttur. Diğer ciltler Moğol İstilası sırasında Timur tarafından yakılmış ve kül olmuştur. 3 ciltte bulunan toplam 4347 beyit, Şakrak Mesnevisi'ni oluşturmaktadır.

Şakrak, Arapça inşakka -شظية- ve Şahs  -شخص- kelimelerinin birleşiminden olup, Türkçe anlamı Şakk-ı Şahs yani Kırılgan Şahıs'dır.

Sultan Fakruh, çile ve ızdırap dolu hayatındaki 'Kırılgan Şahsı' kendisi olarak tanımlayıp eserinde bolca alegorik ifadeye yer vermiştir.

Eser, içerisinde devlet yönetiminden Allah inancına, aşktan sefalete, ölümden ekonomiye, toplumsal adaletten dış ilişkilere kadar bir çok farklı ve derin konuyu içermektedir.


Londra British Museum'da sergilenen Şakrak Mesnevisi'nin 1.cildi. (2012-Le P!)

Eserlerin Bulunması

Şakrak Mesnevisi 13.yy'da Selçuklu ve İran aydınları tarafından bilinen ve okunan bir eserdi. İran Edebiyatı'nın önemli isimlerinden olan Şeyh Sadi-i Şirazi, 'Bostan' Mesnevisi'ni Şakrak'tan esinlenerek yazdığını 'Nuzül-i Bostan ü Türk'i Fakruh' adlı hikayesinde dile getirmektedir. Edebi olarak çok zengin bir dönem yaşayan Selçuklu/İran coğrafyası, özellikle 13-14. yüzyıllar arası artan Moğol saldırıları sonrası durgunluğa geçti  ve eski ihtişamını kaybetmeye başladı. Bunda kütüphane ve medreselerin yakılıp yağmalanması, önemli hoca ve alimlerin katledilmesi büyük rol oynadı.

11 cillten oluşan Şakrak Mesnevisi'nin çoğu Moğol saldırıları sonucu yakıldı, kaçırıldı veya tahrip edildi. Ciltlerin bulunduğu Selçuklu Enderunu Kütüphanesi'nin tamamen yakılması sonucu, uzunca bir süre ciltlerin izine rastlanılmadı.

1.Cilt

Şakrak Mesnevisi'nin 1.cildi, 1855 yılında İskenderiye'de bir halk pazarında İngiliz tüccar Dick Herlwood tarafından keşfedildi. İlk başta ne olduğu anlaşılmayan bu eser, Farsça bilmeyen Mısır halkı tarafından da anlaşılamadı. Eseri, eski bir sarraftan satın alan Herlwood, İngiltere'ye döndü. Londra'ya giden Herlwood, kafasında eseri antika sever soylulara satmak vardı. 1856 yılında, İngiliz filolog Thomas Young'un oğlu Carl Young eseri Herlwood'dan satın aldı ve tercümeye başladı. Cildin ilk sayfasında Sultan Fakruh'un 'Hatt-ı Fakruh' unu gören Carl Young, satın aldığı eserin Şakrak olduğunu anladı. 'Şakrak The 1' adıyla revize edilen cilt, Sultan Fakruh'un 1215-1238 yılları arasındaki olaylarından oluşuyor.Şakrak Mesnevisi'nin ilk cildi 1869 yılından beridir British Museum'da sergileniyor.

2.Cilt

Şakrak Mesnevisi'nin 2.cildi 1884 yılında İstanbul'da bulundu. Şemseddin Sami tarafından ortaya çıkarılan, kronolojik olarak 4. veya 5. cilt olan bu eser, Sultan Fakruh'un Horasan ve Uzakdoğu'ya yaptığı seyahatleri, Delhi Türk Sultanlıklarıyla yaptığı yazışmaları içeriyordu. 1886 yılında esere talip olan Fransız Hükümdarı Jacques-Charles Dupont de l'Eure, Sultan 2.Abdülhamid'in red cevabı karşısında Osmanlı İmparatorluğu'yla tüm ilişkileri kesti ve daha sonrasında Osmanlı'yı işgal etme kararı aldı. Tarihi kaynaklar incelendiğinde görülmektedir ki esere talip olan, hatta eseri kaçırmaya çalışan bir çok Avrupa devletine Sultan 2. Abdülhamid uzun bir süre direnmiş, Mason ve Siyonist oluşumların emellerine ulaşmasını engellemiştir. Hayatı boyunca eseri korumak için büyük uğraş veren Sultan 2.Abdülhamid Han bu eserin İslam Ümmeti'nin önünü açacak bir ışık olduğunu söylemiş, her vatandaşın bu kitabı okuyup feyz almasını buyurmuştur. Tahttan indirildiği zaman bile elinde sıkı sıkı Şakrak Mesnevisi'ni tuttuğu söylenen Abdülhamid'in ölümünden sonra eser, 5.Mehmed Reşad tarafından Çırağan Sarayı'na götürülmüştür. Eser şuan Topkapı Müzesi'nde sergilenmektedir.

3.Cilt

Şakrak Mesnevisi'nin 3. cildi, 1990 yılında Etiyopya'da bulundu. Eseri bulan İsrail eski Cumhurbaşkanı'nın torunu Viktorya Rabin, eseri bulduktan sonra Müslüman oldu ve kısa bir süre sonra MOSSAD tarafından öldürüldü. Şakrak Mesnevisi'nin muhtemelen kronolojik olarak 9.cildi olan bu eser, Sultan Fakruh'un hayat görüşünü ve tassavufi yorumlarını içeriyordu. Eser 2006 yılından beri Vatikan Gizli Arşivleri'nde tutulmaktadır.

Şakrak Mesnevisi'nden Kesitler

'Güç dediğin kendine idrak-ı manidir
Velhasul cihanda harb-ü delalet şamildir'

'Fikr-i firar zapt eyleye çar bi yane
Kıyam-ı mukayese insaf-ı beşeriyete karşe'

'Ah menem ağza kayak men yanam
Bir teyya ü-re hele men uçmuşam'

'Sadraz-ı kamaşullah, tövbe dest'i inziva
Soq'em hüsn-ü mağrubta ziyan eyleye sana'

'Yar-ı davdavul gümüş depsi n'ola
Aşk-ı galibte he sensin he men n'ola'

'Raks'ül cihan mesken eyleye bedremi
Rahman olan el vürüp gülmez harebi'

'Arsız be gam-ı pur be ateşi makduman
Kan bağlar hamaşete elemde kuman'